Các ngân hàng trung ương đã cố gắng hết sức để thuyết phục công chúng rằng việc tăng lãi suất của họ cuối cùng là vì lợi ích lớn hơn.

Nhưng không phải ai cũng tin vào điều đó đặc biệt là đến thời điểm hiện tại.

Một liên minh không chính thức gồm các nhóm lao động, các nhà lãnh đạo chính trị và các nhà kinh tế đã được thành lập trong một năm rưỡi qua để thách thức các khái niệm kinh tế đằng sau chính sách tiền tệ.

Đặc biệt, những tiếng nói này đã phản đối việc ngân hàng trung ương tập trung vào việc hạ nhiệt thị trường lao động, điều cuối cùng có nghĩa là tỷ lệ thất nghiệp cao hơn và tăng trưởng tiền lương thấp hơn.

Các nhà kinh tế theo truyền thống coi thị trường lao động nóng là dấu hiệu của một nền kinh tế quá nóng và là một trong những chỉ số mà ngân hàng trung ương theo dõi lạm phát.

Sự phản đối xảy ra vào thời điểm người lao động đang cảm thấy bị chèn ép bởi các vấn đề về khả năng chi trả và các chính trị gia ngày càng lựa chọn cân nhắc các quyết định về lãi suất.

Tại Canada, nhà kinh tế học Jim Stanford là người có tiếng nói đáng chú ý khi lên tiếng phản đối việc tăng lãi suất quá mức của Ngân hàng Trung ương Canada. Trong nhiều chuyên mục báo chí và các cuộc phỏng vấn trên phương tiện truyền thông, Stanford đã lập luận rằng Ngân hàng Canada đang coi thường người lao động vì lạm phát cao.

 “Lạm phát mà chúng ta trải qua, bắt đầu từ năm 2021, không liên quan gì đến thị trường lao động. Nhưng Ngân hàng Canada ngay từ đầu đã đổ lỗi cho nền kinh tế quá nóng và tỷ lệ thất nghiệp quá thấp,” 

Nàh kinh tế học Stanford, cũng là giám đốc Trung tâm Công việc Tương lai, đã chỉ ra bài phát biểu của Thống đốc Ngân hàng Trung ương Canada Tiff Macklem đưa ra vào tháng 11 năm 2022 về mối quan hệ giữa việc làm và lạm phát.

Ông, Macklem giải thích lý do tại sao tỷ lệ thất nghiệp thấp lại khiến ngân hàng trung ương lo ngại.

 “Tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 6 đạt mức thấp kỷ lục – và mặc dù điều đó có vẻ là một điều tốt nhưng nó không bền vững”. “Sự thắt chặt của thị trường lao động là một triệu chứng của sự mất cân bằng chung giữa cung và cầu đang thúc đẩy lạm phát và gây tổn hại cho tất cả người dân Canada.”

lập luận của Macklem sai cả về mặt đạo đức và kinh tế.

“Hãy tưởng tượng nếu Tiff Macklem đến bãi đậu xe bên ngoài Loblaws và nói với những người vừa trả 200 đô la cho xe hàng tạp hóa của họ, ‘bạn có biết tại sao bạn lại trả nhiều tiền như vậy cho đồ ăn của mình không? Đó là vì tỷ lệ thất nghiệp quá thấp và tiền lương tăng quá nhanh’”, 

“Anh ấy có thể đã bị đuổi ra khỏi bãi đậu xe. Bởi vì những người bình thường hiểu rằng họ không phải là nguồn gốc của vấn đề này.”

Còn Giáo sư kinh tế Stephen Williamson của Đại học Western cho biết những lời chỉ trích mà các ngân hàng trung ương đang phải đối mặt ngày nay không phải là mới.

 “Bạn có thể đã thấy điều đó trong các giai đoạn lạm phát khác, kiểu ý tưởng này là ‘bạn đang làm giảm lạm phát, nhưng bạn đang khiến mọi người đau khổ’”.

Mặc dù Williamson không phù hợp với cả hai phe trong cuộc tranh luận về việc tăng lãi suất này, nhưng học giả này vẫn có một số nghi ngờ về kiến thức thông thường đằng sau chính sách tiền tệ. Đặc biệt, ông hoài nghi về mối quan hệ được cho là giữa việc làm và lạm phát.

“Chúng ta đã thấy lạm phát ở Mỹ giảm xuống và tỷ lệ thất nghiệp hầu như không thay đổi. Ở đây, tỷ lệ thất nghiệp của chúng tôi tăng lên một chút, nhưng không quá nhiều,” 

“Vì vậy, nếu bây giờ có ai đó đang cố gắng nói rằng, ‘Ồ, chúng tôi cần, chúng tôi thực sự cần đưa ra một số sự chậm trễ trong thị trường lao động, chúng tôi cần có nhiều người thất nghiệp hơn để giảm lạm phát, bạn chỉ cần chỉ ra kinh nghiệm cho đến nay đã làm giảm (lạm phát).”

Kể từ tháng 3 năm 2022, Ngân hàng Canada đã tăng lãi suất cơ bản từ gần 0 lên 5% – mức cao nhất kể từ năm 2001.

Mặc dù lạm phát vẫn chưa quay trở lại mục tiêu nhưng nó đã giảm từ mức cao 8,1% xuống còn 4% trong tháng 8.

Trước sự ngạc nhiên của nhiều người, thị trường lao động vẫn tương đối kiên cường ngay cả khi lãi suất tăng.

Tuy nhiên, gần đây hơn, tỷ lệ thất nghiệp của Canada đã bắt đầu tăng lên tới 5,5% và các nhà dự báo dự đoán tỷ lệ này sẽ tiếp tục tăng.

Lãi suất cao hơn đang bắt đầu làm chậm lại nền kinh tế, điều mà ngân hàng trung ương cho là cần thiết để khôi phục lại sự cân bằng giữa cung và cầu.

Tuy nhiên, sự chậm lại sẽ đi kèm với hậu quả.

“Tăng trưởng kinh tế chậm hơn có thể sẽ dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp cao hơn,” Macklem thừa nhận vào tháng 11 năm ngoái trong bài phát biểu của mình.

Trong khi đó, Stanford cho rằng nguyên nhân lạm phát cao không phải do người dân chi tiêu quá nhiều hay người lao động kiếm được nhiều tiền hơn. Thay vào đó, ông chủ yếu cho rằng sự gia tăng lạm phát là do hoàn cảnh toàn cầu sau đại dịch, cũng như do lợi nhuận cao.

Ngân hàng Canada chủ yếu coi lợi nhuận cao là dấu hiệu của nhu cầu dư thừa trong nền kinh tế. và như vừa cập nhật ở trên về phát biểu của Phó thống đốc Nicolas Vincent cho thấy ngân hàng trung ương đang chú ý hơn đến việc định giá doanh nghiệp đã thay đổi như thế nào kể từ đại dịch, và liệu việc tăng giá lớn hơn và thường xuyên hơn có thể trở thành “tự duy trì” hay không.

cuộc tranh luận về lãi suất tăng đã lan sang lĩnh vực chính trị. Tháng trước, nhiều thủ hiến đã kêu gọi Ngân hàng Canada ngừng tăng lãi suất, trong khi NDP đề nghị chính phủ liên bang nên yêu cầu ngân hàng trung ương điều tương tự.

Ngay cả Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland cũng phải đối mặt với những lời chỉ trích vì gọi quyết định giữ nguyên lãi suất của Ngân hàng Trung ương Canada là “sự cứu trợ đáng hoan nghênh cho người Canada”.

Sau 10 lần tăng lãi suất liên tiếp và với việc ngân hàng trung ương vẫn chưa loại trừ khả năng tăng lãi suất, rõ ràng Ngân hàng Trung ương Canada hầu như đã phớt lờ những lời kêu gọi ngừng tăng lãi suất.

Chính phủ liên bang cũng đã giao lại công việc chống lạm phát cho Ngân hàng Canada, phớt lờ những lời kêu gọi áp dụng các khoản thuế bất ngờ trên diện rộng hoặc áp đặt các quy định về giá, vốn là những chính sách mà Stanford ủng hộ.

Những tranh luận gây gắt cũng phản ánh mong muốn của người dân về một hệ thống kinh tế hoạt động tốt hơn cho họ.

“Những người bình thường hiểu rằng họ không phải là nguồn gốc của vấn đề này. Và về vấn đề đó, tôi nghĩ sẽ có một môi trường đại chúng rất màu mỡ để thảo luận về các giải pháp thay thế cho hiện trạng.”——–